ÇOCUK HAKLARI EĞITIMI PROGRAMININ HAZIRLANMASI VE DEĞERLENDIRIRLMESI: UYGULAMA ÖĞRETMENININ VE KATILIMCILARIN GÖRÜŞLERI

Abstract

PREPARATION AND EVALUATION OF CHILDREN'S RIGHTS EDUCATION PROGRAM: THE OPINIONS OF CURRICULUM PRACTITIONER AND THE OPINIONS OF PARTICIPIANTS

The purpose of children's rights education, is gain neededbasic knowledge, attitudes, social skills. to survive a society which is given human right respect and democratic. This study is based on the preparation, application and assessment of a curriculum forteaching children’s rights. Study aims at assessing the impact of a primary schoolcurriculum on the students’ cognitive and affective development and to evaluate howstudents’ benefit from their rights and liberties. Main objective of children’s rightseducation is to enable children to gain the necessary social behaviors and essentialknowledge for creating a democratic society that is based on respecting human rights.Study is realized in 2011-2012 education year during spring term in Ankara with theparticipation of 5th grade students whose families have middle and lower income levels.Within the context of this study a 11-weeks program which comprises activities to enhanceawareness about children’s rights were implemented. During the implementation period, inline with their ordinary study program, students were requested to participate to variousactivities at least for 2 days in a week (6 hours) about respecting to different cultures,sexual equality, ways to protect themselves about omission and infringements, participatoryrights, awareness about personal rights, safeguarding private life, health and prosperityrights.This study is an action research. Data collected with this study is based on both qualitativeand quantitative methods which comprise “semi-structured student and teacher interviews”,“student diaries”, “participatory observations”, “notes taken by the researcher”, “students’own products”, “videos shot during the classes” and the “student rights awareness scale”which is developed by the researcher herself. These data are analyzed in two phases: duringand after the collection phase. “SPSS for Windows” was used while the assessment ofqualitative data. Qualitative data is analyzed via descriptive analysis and content analysis.The main program for qualitative analysis is developed by focusing on the previous studiesand is considered under four headings which are: participation, protection, survival anddevelopment.As a result of the quantitative assessments done over the curriculum, it is revealed that thestudy group had demonstrated a clear progress on learning of human rights, using theseknowledge as a behavior, developing an awareness on these rights and freedoms. Certaindifferences were seen in certain categories (participation, safeguard, survival,development). A slight difference is seen on students about teaching children about theirrights. Moreover, it is revealed that a great awareness was seen on the study group aboutchildren rights.

Keywords: children rights, Convention of Children Rights, children rights curriculum, awarenessof children rights.

Çocuk hakları eğitiminin amacı çocuklara, insan haklarına saygılı ve demokratik bir toplumun yaşatılması için gerek duyulan temel bilgi, tutum, sosyal becerilerinin kazandırılmasıdır.Buaraştırma çocuk haklarına yönelik bir eğitim programının hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi üzerine kurulmuştur. Araştırmanın amacı ilköğretim düzeyindehazırlanan çocuk hakları eğitimi programının öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal alan özelliklerine katkısını belirlemek, çocukların haklarından ve özgürlüklerinden yararlanma düzeylerine etkisini tespit etmek amacıyla uygulama öğretmeninin ve katılımcı öğrencilerin görüşleri alınmıştır. Araştırma; 2011-2012 öğretim yılı bahardöneminde Ankara il merkezinde, sosyo-ekonomik düzeyleri orta ve ortanın altında olanailelerin çocuklarının devam ettiği bir ilköğretim okulunun 5.sınıfında serbest etkinlikderslerinde gerçekleştirilmiştir. Bu program çerçevesinde on bir hafta boyunca çalışma grubundaki çocuklara çocuk haklarıkonusunda farkındalık yaratmaya yönelik etkinlikler içeren bir program uygulanmıştır. Buprogramda okul programına uygun olarak haftada en az 2 (6 ders saati) gün olmak üzereon bir hafta boyunca çocuklara farklı kültürlere ve farklılıklara saygı, toplumsal cinsiyeteşitliği, istismar ve ihmale karşı korunma, katılım hakları, kendi haklarının farkında olma,özel hayatın gizliliği, sağlık ve refah hakları vb. gibi temalara yönelik kazanımlar çeşitlietkinliklerle işlenmiş, öğrenciler bilinçlendirilmeye çalışılmıştır. Araştırma bir eylem araştırmasıdır. Araştırma verileri “yarı-yapılandırılmış öğretmen veöğrenci görüşmeleri”nin yanı sıra “öğrenci günlükleri”, “gözlem”, “araştırmacı notları”, “öğrenciürünleri”, “bazı derslere ait videolar” ve araştırmacı tarafından geliştirilen “ çocuk haklarıfarkındalık ölçeği” olmak üzere farklı nicel ve nitel veri toplama araçlarıyla toplanmıştır.Nitel verilerin analizi isebetimsel analizlerle ve içerik analizi ile gerçekleştirilmiştir. Nitel verilerin analizindeuygulanan program için; alan yaznınına dayanarak katılım, korunma, yaşama ve gelişmehakları olarak dört ana hak kategorisine bölerek bulguların analizi işlemi yapılmıştır. Nitel verilerden elde edilen bulgular, kategoriler (katılım, korunma, yaşam,gelişme) bakımından farklılıklar göstermiştir. Program uygulaması sonrasında öğrencilerinçocuk hakları eğitimi hakkındaki düşüncelerinde program uygulaması öncesine göreanlamlı bir farklılık sağlanmıştır. Ayrıca program uygulamaları sonrası çalışma grubundakiçocukların uygulanan program sayesinde çocuk hakları konusunda farkındalık kazanmışoldukları ortaya çıkmıştır.

Anahtar Sözcükler: Çocuk hakları, Çocuk Hakları Sözleşmesi, çocuk hakları eğitimi programı, çocuk hakları farkındalığı.

Kaynakça

Cılga, İ. (1999). Cumhuriyet ve çocuk B., Onur (Yay. Haz.), 2. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, Ankara Üniversitesi: Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulamam Merkezi Yayınları.

Covell, K. ve Howe, R. B. (1999). The impact of children’s rights education: A Canadian study. International Journal of Children’s Rights, 7, 171-183.

Covell, K. ve Howe, R. B. (2005). Empowering children-children’s rights education as a pathway to citizenship. Toronto Buffalo London: University of Toronto Press.

Decoene, J., DeCock, R. (1996). The children’s rights Project in the primary school in Bruges. E. Verhellen (Ed.), Monitoring children’s rigths. The Hague: Kluwer Law International, 627-636.

Gollob, R.; Krapf, P. (2007). Exploring children's rights - nine short projects for primary level. Council of Europe Publishing. V.

Gözütok, F. D. (1995). Öğretmenlerin Demokratik Tutumları. Ankara: TDV (Türk Demokrasi Vakfı) Yayınları. Ankara University. Journal of Faculty of Educational Sciences, 40(1), 135-156.

Jenkins Parker, M. (1999). Sparing the rod: discipline and children rights. London: Trentham Books.

Kepenekçi (2000). İnsan hakları eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.

MEB Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (2005). Birinci öğretim programlarının değerlendirme raporu.

Neslitürk, S.; Ersoy, F. (2007). Okulöncesi öğretmen adaylarının çocuk haklarının öğretimine yönelik görüşleri, Eğitimde Kuram ve Uygulama. 3(2):245–257.

Osler, A. (1994). The UN Convention on the Rights of the Child: some implications for teacher education. Educational Review, 46(2), 141 – 150.

Özdemir-Uluç, F.(2008). İlköğretim programlarında çocuk hakları. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.

Peker-Ünal, D. (2010). İlköğretim öğretmenlerine yönelik web tabanlı çocuk hakları eğitimi programı. Yayımlanmamaış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.

Piya- Ajariya, P. L. (2003). Linkage between school-based management and learning improvement:child-friendly school administration and student-centered learning. 1-15. 27 Mart 2011 tarihinde http://www.worldedreform.com/intercon3/third/f_leaka.pdf erişilmiştir.

Senemoğlu, N. (2001). Çocuk hakları, çalışan çocuklar ve eğitim sorunları, Milli Eğitim Dergisi, 151, Temmuz 2008 tarihinde http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/151/senemoglu.htm erişilmiştir.

Singh, D. (2001). Child rights and social wrongs- an analysis of contemporary realities.New Delhi: Kanishka Publishers.

Uçuş, Ş. (2009). Çocuk hakları sözleşmesi’nin ilköğretim programlarındaki yeri ve sözleşme’ye yönelik okul yöneticilerinin, öğretmenlerin görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Unicef, (1999). The state of the world’s children: education. Unicef: New York.

Yurtsever, M. (2009). Ebevyn çocuk hakları tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve ana babaların çocuk haklarına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.