ORTAÖĞRETİM FİZİK DERS KİTAPLARINDA YER ALAN ANALOJİLER: BELİRLEME, SINIFLANDIRMA VE KARŞILAŞTIRMA ÇALIŞMASI

Abstract

ANALOGIES IN SECONDARY EDUCATION PHYSICS COURSEBOOKS:  AN IDENTIFICATION, CLASSIFICATION AND COMPARISON STUDY

The aim of this study is 9^th, 10^th, 11^th and 12^th grades, which are taught in two different academic years (2011/2012 and 2019/2020) with the recommendation of the Ministry of National Education to compare analogies in classroom physics textbooks. The scheme prepared by Azizoğlu, Çamurcu and Kırtak Ad (2014) was used in the classification of the analogies. After the analogies in the books were determined and classified, comparisons were made. It is seen that a total of 46 analogies are used in physics textbooks (9^th, 10^th, 11^th and 12^th grades) being taught in the 2011/2012 academic year. 11 of these analogies are in the ninth grade, 10 in the tenth grade, 11 in the eleventh grade and 14 in the twelfth grade physics book. In 2019/2020 academic year physics textbooks (9^th, 10^th, 11^th and 12^th grade), a total of 14 students, including 4 ninth grade, 3 tenth grade, 3 eleventh grade and 4 twelfth grade level analogy is included. When the number of analogies in which unit is examined, the highest number of analogies (f=20) in the books of 2011/2012 are in the Waves unit; In the books of 2019/2020, it is seen that it is used in the electricity and magnetism (f=5) unit. It is seen that there are significant differences in terms of both quantity and quality in the analogies used in the physics textbooks that are taught in two different academic years. It is thought that the most important reason for the emergence of this difference is the curriculum they are subject to.

Keywords: Analogy, physics, physics textbook.

Öz

Bu çalışmanın amacı iki farkı eğitim-öğretim yılında (2011/2012 ve 2019/2020) Milli Eğitim Bakanlığı’nın tavsiyesi ile okutulan 9, 10, 11 ve 12. sınıf fizik ders kitaplarında yer alan analojileri karşılaştırmaktır. Analojilerin sınıflandırılmasında Azizoğlu, Çamurcu ve Kırtak Ad (2014), tarafından hazırlanan şema kullanılmıştır. Kitaplarda yer alan analojiler belirlenerek, sınıflandırıldıktan sonra karşılaştırmalar yapılmıştır. 2011/2012 eğitim öğretim yılında okutulmakta olan fizik ders kitaplarında (9, 10, 11 ve 12.sınıf) toplam 46 analojinin kullanıldığı görülmektedir. Bu analojilerin 11 tanesi dokuzuncu sınıf, 10 tanesi onuncu sınıf, 11 tanesi on birinci sınıf ve 14 tanesi de on ikinci sınıf fizik kitabında yer almaktadır. 2019/2020 eğitim öğretim yılında okutulmakta olan fizik ders kitaplarında (9, 10, 11 ve 12. sınıf) ise 4 tane dokuzuncu sınıf, 3 tane onuncu sınıf, 3 tane on birinci sınıf ve 4 tane de on ikinci sınıf düzeyinde olmak üzere toplam 14 analojiye yer verilmiştir. Hangi ünitede kaç tane analojinin olduğu incelendiğinde ise 2011/2012 yılındaki kitaplarda en fazla analojinin (f=20) Dalgalar ünitesinde; 2019/2020 yılındaki kitaplarda ise elektrik ve manyetizma (f=5) ünitesi içerisinde kullanıldığı görülmektedir. İki farklı eğitim-öğretim yılında okutulmakta olan fizik ders kitaplarında kullanılan analojilerde hem nicelik hem nitelik açısından önemli farkların olduğu görülmektedir. Bu farkın ortaya çıkmasındaki en önemli nedenin tabi oldukları öğretim programı olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Terimler: Analoji, fizik ders kitabı, fizik öğretimi

KAYNAKLAR  

Adnan, Y. A. (2015). Ortaöğretim 12. sınıf biyoloji ders kitabında kullanılan analojiler üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.

Aubusson, P. J., Harrison, A. G., & Ritchie, S. M. (2006). Metaphor and analogy: Serious thought in science education. In Aubusson, P. J., Harrison, A. G., & Ritchie, S. M., Metaphor and Analogy in Science Education (pp. 1-9). The Netherlands: Springer.

Aykutlu, I., & Şen, A.İ. (2011). Lise öğrencilerinin elektrik akımı konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesinde ve giderilmesinde analojilerin kullanılması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(2), 221-250.

Azizoğlu, N., Çamurcu, M., & Kırtak Ad, V. N. (2014). Ortaöğretim fizik ders kitaplarında analojilerin kullanımı: belirleme ve sınıflandırma çalışması. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 11 (2), 39-62.

Bean, T. W., Searles, D., & Cowen, S. (1990). Text-based analogies, Reading Psychology, 11, 323– 333.

Brown, D. E. (1993). Refocusing core intuitions: a concretizing role for analogy in conceptual change. Journal of Research in Science Teaching, 30(10), 1273-1290.

Bryce, T., & MacMillan, K. (2005). Encouraging conceptual change: The use of bridging analogies in the teaching of action-reaction forces and the ‘at rest’ condition in physics. International Journal of Science Education, 27(6), 737-763.

Cha, J., Byun, S., & Noh, T. (2004). The analysis of analogies in chemistry content of secondary school science textbooks based on the 7^th national curriculum. Journal of The Korean Chemical Society, 48(6), 629-637.

Clement, J. J. (1998). Expert novice similarities and instruction using analogies. International Journal of Science Education, 20(10), 1271-1286.

Curtis, R. V., & Reigeluth, C. M. (1984). The use of analogies in written text. Instructional Science, 13(2), 99-117.

Çamurcu, M., Kırtak Ad, V. N., & Azizoğlu, N. (2012, May). Ortaöğretim fizik ders kitaplarında yer alan analojilerin incelenmesi. Paper presented at The Fourth International Congress of Educational Research: "Education for Active Ageing and Active Citizenship", Istanbul, Turkey.

Çetingül, P. İ., & Geban, Ö. (2005). Understanding of acid-base concept by using conceptual change approach. Hacettepe University Journal of Education, 29, 69-74.

Didiş Körhasan, N., & Hıdır, M. (2019). How should textbook analogies be used in teaching physics?. Physical Review Physics Education Research, 15 (1), 010109.

Dilber, B., & Düzgün, B. (2008). Effectiveness of analogy on students’ scucess and elimination of misconceptions. Latin American Journal of Physics Education, 2(3), 174-183.

Duit, R. (1991). On the role of analogies and metaphors in learning science. Science Education, 75, 649–672.

Duit, R., & Glynn, S. (1996). Mental modelling. In G. Welford, J. Osborne & P. Scott (Ed.), Research in Science Education in Europe (pp. 166-176). London: The Falmer Press.

Durmuş, A. (2013). Öğrenme nesneleri kavramına ilişkin geliştirilen örnek analojiler. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (2), 371-384.

Güler, P., & Yağbasan, R. (2008). Fen ve teknoloji ders kitaplarında kullanılan analojilerin ve analojilere ilişkin sorunların betimlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 105-122.

Glynn, S. M. (1991). Explaining science concepts: A Teaching-with-Analogies Model. In S.M. Glynn, R.H. Yeany & B.K. Britton (Eds.), The Psychology of Learning Science (pp. 219–240). Hillsdale, NJ: Erlbaum.

Glynn, S. M., & Takahashi, T. (1998). Learning from analogy-enhanced science text. Journal of Research in Science Teaching, 35(10), 1129-1149.

Gülçiçek, Ç., Bağı, N., & Moğol, S. (2003). Öğrencilerin atom yapısı-güneş sistemi pedagojik benzeştirme (anoloji) modelini analiz yeterlilikleri, Milli Eğitim Dergisi, 159.

Karadeniz, S. (2017). Ortaokul matematik ders kitaplarında kullanılan analojilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.

Kayhan, E. (2009). Sekizinci sınıf fen bilgisi dersi maddedeki değişim ve enerji ünitesinde analoji yöntemine dayalı öğretimin öğrencilerin akademik başarılarına ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2011). 12.Sınıf Fizik Dersi Öğretim Programı. Ankara.

Newton, L. D. (2003). The occurence of analogies in elementary school science books. Instructional Science, 31,353-375.

Orgill, M., & Bodner, G. (2003). What research tells us about using analogies to teach chemistry. Chemistry Education: Research and Practice, 5(1), 15-32.

Öztuna-Kaplan, A., & Boyacıoğlu, N. (2013). Çocuk karikatürlerinde maddenin tanecikli yapısı. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 10(1), 156-175.

Pabuçcu, A., & Geban, Ö. (2006). Remediating misconceptions concerning chemical bonding through conceptual change text. Hacettepe University Journal of Education, 30, 184- 192.

Sert-Çıbık, A., & Yalçın, N. (2012). Analojilerle desteklenmiş proje tabanlı öğrenme yönteminin fen bilgisi öğrencilerinin fizik dersine yönelik tutumlarına etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi GEFAD/GUJGEF, 32(1), 185-203.

Şaşmaz-Ören, F., Ormancı, Ü., Babacan, T., Çiçek, T., & Koparan, S. (2010). Analoji ve araştırma temelli öğrenme yaklaşımına dayalı rehber materyal uygulaması ile buna yönelik öğrenci görüşleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 33-53.

Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Taşkın, N. R., Şenel, H., & Yıldırım, O. (2012, 27-30 Haziran). Biyoloji eğitiminde etkin analoji kullanımı: DNA’nın korunma faktörleri örneği üzerine bir inceleme çalışması. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde

Thagard, P. (1992). Conceptual revolutions. Princeton: Princeton University Press.

Thiele, R. B. (1991, October). Analogies in secondary chemistry education textbooks: the authors’ views. Paper presented at the Annual Meeting of the Western Australian Science Education Association, Perth, Western Australia.

Thiele, R. B., & Treagust, D. F. (1991, July). Using analogies to aid understanding in secondary chemistry education. Paper presented at the Royal Australian Chemical Institute Conference on Chemical Education, Perth, Western Australia.

Thiele, R. B., & Treagust, D.F. (1994). The nature and extent of analogies in secondary chemistry textbooks. Instructional Science, 22(1), 61-74.

Vosniadou, S. (1989). On the nature of children’s naive knowledge. Proceedings ofthe Zlth Annual Conference of the Cognitive Science Society (pp. 404-411). Hillsdale, NJ: Erlbaum.

Yener, D. (2012). A study on analogies presented in high school physics textbooks, Asia Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 13(1), Article 5.

Yerrick, R. K., Doster, E., Nugent, J. S., Parke, H. M., & Crawley, F. E. (2003). Social interaction and the use of analogy: An analysis of preservice teachers’ talk during physics inquiry lessons. Journal of Research in Science Teaching, 40(5), 443-463.